DOĞRUDAN TEMİNDE İHALE KARAR VERGİSİ(KARAR PULU)
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 2. maddesinde, vergiye tabi kâğıtlar mahiyetinde bulunan veya onların yerini alan mektup ve şerhlerle, bu kâğıtların hükümlerinin yenilenmesine, uzatılmasına, değiştirilmesine, devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhlerin damga vergisine tabi olacağı hususu düzenleme altına alınmış, aynı Kanun’a ekli (1) sayılı tablonun “II. Kararlar ve mazbatalar” başlıklı bölümünün ikinci fıkrasında ise, “artırma ve eksiltme kanunlarına tabi olan veya olmayan daire ve kurumların yetkili organlarınca verilen her türlü ihale kararlarının binde 5,69 nispetinde damga vergisine tabi tutulacağı” hüküm altına alınmış bulunmaktadır.[1] Doğrudan teminle yapılan alımlarda ihale karar vergisi kesilmesine gerek olmadığı düşüncesindeyiz. Zira ihale karar vergisi kesilebilmesi için ihale komisyonu kurularak bir ihale kararının alınması gerekmektedir. Doğrudan teminle yapılan alımlarda ise böyle bir husus söz konusu değildir.
Bu noktada ihale yetkilisinin piyasa fiyat araştırması için birden fazla kişi görevlendirmiş olması, bu kişilere ihale komisyonu sıfatı kazandırmayacağı gibi, yaptıkları tespitler ve aldıkları kararlar da komisyon kararı olarak nitelendirilemez.[2]
Diğer taraftan, piyasa fiyat araştırma tutanağının ihale yetkilisi tarafından imzalanması da ihale karar damga vergisi kesilmesini gerektirmez.
ÇOLAK bu konuda farklı düşünmektedir. ÇOLAK’a göre, 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 2. maddesinde, vergiye tabi kâğıtlar mahiyetinde bulunan veya onların yerini alan mektup ve şerhlerle, bu kâğıtların hükümlerinin yenilenmesine, uzatılmasına, değiştirilmesine, devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhlerin damga vergisine tabi olacağı açıklanmış, Kanun’a ekli (1) sayılı tablonun “II. Kararlar ve mazbatalar” başlıklı bölümünün ikinci fıkrasında da, artırma ve eksiltme kanunlarına tabi olan veya olmayan daire ve kurumların yetkili organlarınca verilen her türlü ihale kararlarının binde 5,69 nispetinde damga vergisine tabi tutulacağı hüküm altına alınmıştır.
Buna göre, Artırma ve Eksiltme Kanunu’na tabi olsun veya olmasın bütün daire ve kurumların yetkili mercilerince bir malın artırma ve eksiltme, pazarlık ve sair şekilde alınması, satılması veya bir hizmetin görülmesi, gördürülmesi maksadıyla verilen her türlü karar ihale kararıdır. Bu meyanda, ihale kararı mahiyetinde bulunan veya onun yerine geçmek üzere kâğıt üzerine konulan şerhlerin de ihale kararı olarak kabul edilmesi gerekir.
Bu çerçevede, 4734 sayılı Kanun’un 22/d bendi hükmüne göre yapılacak alımlarda ihale komisyonu kurulması zorunluluğu bulunmamakla birlikte anılan madde kapsamındaki alımların bedellerinin ödenebilmesi için ihale yetkilisinin onayı veya oluru alınıyorsa söz konusu onay veya olurun veya yapılan alımların bedellerinin ödenebilmesi için harcama belgelerinin (fatura, gider pusulası vb.) herhangi bir yerine yetkililerce “sarfı uygundur” veya “rayice uygundur” şeklinde ya da benzeri bir şerh konulduğu takdirde, bu şerhlerin ihale kararı olarak 488 sayılı Kanun’a ekli (1) sayılı tablonun II/2. fıkrası gereğince binde 5,69 nispetinde damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.[3]
Hangi durumlarda karar damga vergisinin ödenmesi gerekir?
Diğer taraftan, doğrudan teminde alım komisyonu kurulduğunda sözleşme bedelinin binde 5,69 oranında sözleşme karar vergisinin (karar pulu) ödenmesi gerekir.
Örnek Karar: Piyasa fiyat araştırma tutanağının bir ihale kararının tüm niteliklerini taşıması nedeniyle ihale kararı gibi damga vergisine tabi olması gerektiği hakkında.
Sayıştay 4. Dairesi’nin 12.02.2008 tarih ve 30561 sayılı Kararı.
…4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22’nci maddesi hükümlerine göre satın alınan yolcu uçağı için düzenlenen “piyasa araştırma tutanağı” bir ihale kararı olmadığı gerekçesi ile damga vergisine tabi tutulmamıştır. Aynı Kanunun “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde “İhale: Bu Kanunda yazılı usul ve şartlarla mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin istekliler arasından seçilecek birisi üzerine bırakıldığını gösteren ve ihale yetkilisinin onayını müteakip sözleşmenin imzalanması ile tamamlanan işlemleri ifade eder.” şeklinde tanımlanmıştır. Her ne kadar ihale usullerinin sayıldığı 18’inci maddeden doğrudan temin çıkartılmış ise de 22’nci madde hükümleri aynen muhafaza edilmiştir. Ayrıca düzenlenen “piyasa fiyat araştırma tutanağı” bir ihale kararının tüm niteliklerini taşıması nedeniyle ihale kararı gibi damga vergisine tabi olması gerektiğine,
***
Örnek Karar: Doğrudan teminde karar vergisi hakkında.
Sayıştay 5. Dairesi’nin 30.10.2008 tarih ve 11544 sayılı Kararı.
…4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22/d maddesine göre doğrudan temin usulüyle yaptırılan işlerde sözleşme yapılması ve ihale kararı alınması gerekmediğinden, çeşitli firmalardan doğrudan temin usulüyle yapılan mal ve hizmet alımlarına ilişkin olarak yapılan sözleşmelerden sözleşme damga vergisi ve düzenlenen ihale komisyon kararlarından karar pulu kesilmemiş olmasında mevzuata aykırı bir husus bulunmadığına,
***
Sayıştay Temyiz Kurulu’nun 24.02.2015 tarih ve 40053 tutanak numaralı kararı.
Dosyada mevcut belgeler okunup incelendikten sonra gereği görüşüldü;
1-) 1063 sayılı İlam’ın 5. maddesinde, doğrudan temin yöntemi ile gerçekleştirilen konser ve çeşitli ebatlarda cam, çerçeve alımlarında ihale kararı düzenlenmesine rağmen ödemelerden karar pulu kesintisi yapılmaması nedeniyle 181,00-TL’ye tazmin hükmü verilmiştir.
Dilekçi dilekçesinde özetle, 4734 sayılı Kanun’un 22. maddesine göre yapılacak alımlarda, ihale komisyonu kurma ve Kanun’un 10. maddesinde sayılan yeterlilik koşullarını arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından yapılacak piyasa fiyat araştırmasına göre ihtiyaçların temin edileceğini; bu nedenle doğrudan temin bir ihale usulü olmadığını;
Damga Vergisi Kanunu incelendiğinde “her türlü ihale kararı” ifadesi ile 4734 sayılı Kanunda bir ihale yöntemi olarak öngörülmeyen doğrudan temin yöntemi ile alımlara ilişkin kararların kapsam dışı olduğu yorumuna ulaşmanın mümkün olduğunu;
Diğer taraftan anılan Damga Vergisi Kanunu Tebliğinde “… idarelerce kurulacak ihale komisyonlarınca bir ihale kararının alınması halinde bu kararın damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir. Ancak söz konusu alımlar nedeniyle belli parayı ihtiva eden bir sözleşmenin düzenlenmemesi ve ihale komisyonları kurularak bir ihale kararının alınmaması halinde ise damga vergisinin aranılmayacağı tabiidir.” denildiğini;
Bu nedenle alıma ilişkin onayın (kararın) herhangi bir komisyon tarafından verilmemesi durumunda damga vergisi kesintisi yapılmasına gerek olmayacağını belirterek tazmin hükmünün kaldırılmasını talep etmiştir.
Başsavcılık karşılama yazısında; “Ortaya konulanlar Daire tarafından verilen kararın gerekçelerini karşılamaktan uzaktır. Bu itibarla, temyiz talebinin reddi ile verilen tazmin hükmünün tasdikine karar verilmesinin uygun olacağı mütalâa olunmaktadır.” denilmiştir.
488 sayılı Damga Vergisi Kanunun 1. maddesinde;
“Bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtlar Damga Vergisine tabidir. Bu Kanundaki kağıtlar terimi, yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeleri ifade eder.” denilmektedir.
“Mükellef” başlıklı 3. maddesinde;
“Damga Vergisinin mükellefi kağıtları imza edenlerdir. Resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlere ait kağıtların Damga Vergisini kişiler öder.” şeklinde hüküm bulunmaktadır.
“Resmi Daire” başlıklı 8. maddesinde;
“Bu Kanunda yazılı resmi daireden maksat, genel ve katma bütçeli daire ve idarelerle, İl özel idareleri, belediyeler ve köylerdir. Bu dairelere bağlı olup ayrı tüzel kişiliği bulunan iktisadi işletmeler resmi daire sayılmaz.” denilmektedir.
Aynı Kanunun 14. maddesinde; “Kağıtların Damga Vergisi bu kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı nispet veya miktarlarda alınır.” denilmektedir.
1 sayılı tabloda; II) “Kararlar ve Mazbatalar” başlığı altında, ihale kanunlarına tabi olan veya olmayan daire ve kurumların yetkili organlarınca verilen her türlü ihale kararlarının Binde 4,5 (% 0,45) oranında Damga Vergisine tabi olduğu belirtilmiştir.
Dilekçi, doğrudan teminin ihale usulü olmadığını, 44 seri no.lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği’nde; “… idarelerin 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesi kapsamında yapacakları alımlar nedeniyle belli parayı ihtiva eden bir sözleşmenin düzenlenmesi halinde bu sözleşmenin, idarelerce kurulacak ihale komisyonlarınca bir ihale kararının alınması halinde bu kararın, damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir. Ancak, söz konusu alımlar nedeniyle belli parayı ihtiva eden bir sözleşmenin düzenlenmemesi ve ihale komisyonları kurularak bir ihale kararının alınmaması halinde ise damga vergisinin aranılmayacağı tabiidir.” denildiğini, söz konusu alımlarda komisyon kurulmadığını ve karar alınmadığını iddia etse de, rapor dosyası ve ekli belgelerin incelenmesi neticesinde, ilişikli ödeme emri belgeleri ekleri arasında alımlara ilişkin olarak düzenlenmiş ihale kararının olduğu görülmüştür.
Bu itibarla dilekçi iddialarının reddedilerek 1063 sayılı İlam’ın 5. maddesi ile verilen tazmin hükmünün TASDİKİNE,
…
Karar verildiği 24.02.2015 tarih ve 40053 sayılı tutanakta yazılı olmakla işbu ilam tanzim kılındı.
[1] 16.04.2005 tarih ve 25788 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 44 Seri No’lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği şöyledir: Bu çerçevede, idarelerin 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesi kapsamında yapacakları alımlar nedeniyle belli parayı ihtiva eden bir sözleşmenin düzenlenmesi halinde bu sözleşmenin, idarelerce kurulacak ihale komisyonlarınca bir ihale kararının alınması halinde bu kararın, damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir. Ancak, söz konusu alımlar nedeniyle belli parayı ihtiva eden bir sözleşmenin düzenlenmemesi ve ihale komisyonları kurularak bir ihale kararının alınmaması halinde ise damga vergisinin aranılmayacağı tabiidir.
[2] ALTUN, Muhsin, 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu ve Tebliğler Doğrultusunda Doğrudan Temin Rehberi, 3. Baskı, Dijitek Bilgisayar Yayınları, Ankara, 2005, s. 93.
[3] ÇOLAK, H. Bayram, “İhale Usulü Olmaktan Çıkartılan Doğrudan Temin Usulünde Damga Vergisi Uygulamaları”,
http://www.hacibayramcolak.net/makaleler/67-makale11.html
